کتاب الکترونیکی Fundamentals of Data Visualization

اصول بنیادی تصویرسازی داده

اگر شما یک دانشمند، تحلیل‌گر، و یا کسی هستید که می‌خواهید اسناد تکنیکی و گزارشاتی را آماده کنید، یکی از مهمترین مهارت‌هایی که به آن نیاز دارید، توانایی تصویرسازی جذاب است که معمولاً به صورت یک شکل ارائه می‌شود. لازم به تذکر است که شکل‌ها غالباً بار یک مبحث را به دوش می‌کشند. بنابراین لازم است روشن، شفاف، جذاب و قانع‌کننده باشند. اما تفاوت یک تصویر خوب و یک تصویر بد چیست؟ تفاوت یک تصویر خوب و یک تصویر بد این است که یک تصویرسازی خوب می‌تواند کاملاً بر روی بیننده موثر باشد و در عین حال به خوبی توسط او درک شود اما یک تصویرسازی بد، تا حدود زیادی پیچیده است و بیننده درک روشنی از پیام آن نخواهد داشت. بنابراین، تصویرسازی درست و گویا و تهیه یک شکل مناسب ممکن است در انتها موجب یک عقد قرارداد بسیار مهم و ارزشمند شود و یا بالعکس تصویرسازی بد و اشتباه، ممکن است یک موقعیت کاری و تجاری را بهم بزند. اما متاسفانه در این زمینه دوره، کتاب و یا منابع دانشگاهی وجود ندارد. نکات آموزشی برای طراحی نرم‌افزار ، معمولاً بر نحوه‌ی دستیابی به یک افکت تصویری متمرکز است، به جای این که توضیح داده شود که چرا یک فرم و شکل خاص، که انتخاب شده است مناسب است و چرا سایر موارد خوب و مناسب نیستند. معمولاً از شما انتظار می‌رود تصاویری که می‌سازید تصاویر خوبی باشند اما در صورتی ممکن است که یک مشاور خوب در کنارتان باشد و در حین انجام پروژه بتواند شما را راهنمایی کند.

در زمینه‌ی ویراستاری متن، همواره تاکید بر این است که فرد ویراستار برای درک بهتر به (شنیدن) متن توجه داشته باشد. یعنی صدای متنی را که از روی آن می‌خواند را در ذهن خود بشنود تا بتواند اصلاحات مورد نظر را انجام بدهد اما در زمینه‌ی تصویر سازی قدرت (دیدن) اهمیت دارد. یعنی فرد تصویرگر باید بتواند با نگاه کردن به تصویر، تعادل میان عناصر مختلف آن را درک کند، هماهنگی المان ‌ها را بررسی کند، به وضوح پیام مورد نظر توجه داشته باشد و به عبارت دیگر چشم او مقیاس و معیار تمام این موارد باشد. البته همان طور که مهارت ویراستاری متن قابل آموزش است، داشتن یک نگاه و چشم نقاد و باریک‌بین نیز قابل آموزش است. داشتن یک نگاه دقیق و باریک‌بین به این معناست که در نگاه شما قوانین متعدد ریز و درشتی وجود دارند که در کنار هم می‌توانند یک کار خوب و یک کار بد را از هم تشخیص بدهند. بر اساس تجربه‌ی شخصی من همانطور که مهارت نوشتن با یک هفته تمرین رشد چندانی پیدا نمی‌کند و به سالها تمرین نیاز دارد، داشتن یک نگاه که قدرت تمایز خوبی داشته باشد نیز به تجربه زیاد بستگی دارد.

مطالب این کتاب بر اساس یک سیر منطقی ارائه شده است و بخش‌ها هر کدام مستقل از یکدیگر هستند. بنابراین نیازی به خواندن به ترتیب این بخش‌ها نیست و البته اگر به مرور و در فرصت‌های مناسب این کتاب مطالعه شود، نتیجه‌ی بهتری خواهد داشت.

تجسم و تصویرسازیِ داده تا حدودی یک هنر محسوب می‌شود و از بُعد دیگر یک علم است و چالشی که در این مورد وجود دارد این است که نمی‌توان این کار هنری را بدون برخورداری از یک میزان از علم کافی، به درستی انجام داد و بالعکس، بدون برخورداری از هنر کافی نیز درک این علم بسیار دشوار است. تجسم و تصویرسازی یک داده، در ابتدا و در اغلب اوقات می‌تواند موجب انتقال صحیح یک داده یا پیام شود. بنابراین، نباید از این مسیر منحرف شد و این داده نباید مورد تحریف قرار بگیرد. به عنوان مثال وقتی دو داده وجود دارد که یکی از آنها دو برابر مقدار داده‌ی دیگر است، وقتی در تصویرسازی این دو به یک اندازه ترسیم شود، این تصویرسازی غلط است و به عبارتی، واقعیت با این نمود تصویری، تحریف شده است. از سوی دیگر، این تصویرسازی باید از نظر زیبایی‌ شناسی ، نیز مطلوب و خوشایند باشد. توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که کارهای خوب تصویری موجب می‌شود پیام تصویر ساخته شده افزایش پیدا کند و موثرتر باشد. به عنوان مثال اگر در یک تصویر تضاد رنگ زیادی وجود داشته باشد، تعادل عناصر و المان‌های بصری را بر هم می‌زند و یا ویژگی‌های دیگری که ممکن است در تصویر وجود داشته باشد می‌تواند تصویر را از حالت تعادل خارج کند. به این ترتیب  درک و انتقال پیام درست، به مخاطب دچار اشکال می‌شود.

به نظر من افرادی که از نظر علمی از تبحر کافی برخوردار هستند به درستی می‌دانند که چگونه بدون منحرف کردن توجه مخاطب، یا بیننده از پیام مورد نظر، این تصویرسازی را اتجام بدهند اما ممکن است از بُعد زیبایی شناسی و بصری ، حس چندان پیشرفته‌ای نداشته باشند و بر خلاف میل خود انتخاب‌هایی را انجام بدهند که توجه بیننده از پیام مورد نظر منحرف شود. از سوی دیگر، طراحان هنری نیز ممکن است تصاویری را ارائه کنند که در عین حال که زیبا هستند اما تناسب چندانی با داده‌ی موردنظر ندارند.

هدف من ار نگارش این کتاب این است که اطلاعات مفیدی را برای هر دو گروه ارائه کنم. در این کتاب قصد دارم به اصول اساسی، متدها، و مفاهیم مورد نیاز برای تصویرسازی داده برای انتشارات، گزارش‌ها، و ارائه‌های مختلف بپردازم. اصولاً تصویرسازی داده یک موضوع گسترده است و از نظر گستردگی تعریف می‌تواند طرحواره‌ها، الگوها، نقاشی‌های تکنیکی، انیمیشن سه بعدی، اینترفیس‌های کاربران را در بر بگیرد. بنابراین مجبورم موضوع را محدود کنم بنابراین در این کتاب به طور خاص به تصویرسازی استاتیک یا ثابت که در چاپ و یا به صورت اسلاید هستند، می‌پردازم. در طول کتاب من از دو واژه‌ی تصویرسازی و شکل به طور متناوب استفاده می‌کنم. در این کتاب در مورد نحوه‌ی تصویرسازی از طریق برنامه‌ی ‌کتابخانه‌ها و یا نرم‌افزار تصویرسازی صحبتی نمی‌شود.

این کتاب به سه بخش تقسیم می‌شود. در بخش اول به موضوع (از داده تا تصویر) پرداخته می‌شود که انواع پلات‌ها و چارت‌ها مانند گراف‌ها و پلات‌های پراکنده و جداول pie توضیح داده می‌شود. در این بخش بجای ارائه‌ی مطالب شبیه دانشنامه، در مورد فرآیند تصویرسازی که ممکن است در طی کار با آنها مواجه شوید صحبت می‌کنم. این بخش بر اساس پیام‌های اصلی هر مطلب، دسته‌بندی شده است و دسته‌بندی‌ها بر اساس داده‌ی تصویرسازی نیست. همچنین مطالب با استفاده از اعداد و متغیرها ، مرتب شده است.

در بخش دوم در (اصول طراحی شکل) در رابطه با موضوع طراحی‌های مختلفی که در حین سرهم کردن داده‌ها  مطرح می‌شود صحبت می‌کنیم و تا حدودی به ساختار زیبایی‌ شناسی در تصویرسازی داده هم می‌پردازیم. وقتی که پلات‌ها یا جداول مناسب داده‌های خود را انتخاب کردیم، باید به انتخاب‌های زیبایی ‌شناختی و عناصر و المان‌های بصری نیز توجه کنیم؛ مواردی مانند  رنگ‌ها، علائم، فونت و اندازه‌ی تصویر.

این انتخاب‌ها می‌تواند بر روی شفافیت تصویرسازی و هم در چشمگیر بودن آن موثر باشد. در ادامه‌ی این بخش، به موضوعات متداولی که همواره هنگام انجام کار‌ها ایجاد می‌شود، می‌پردازیم.

در بخش سوم، به موضوعات متفرقه می‌پردازیم. در واقع در مورد موضوعاتی صحبت می‌کنیم که در بخش یک و دو در مورد آنها صحبتی نشده است. در این بخش در مورد فرمت‌های فایل‌ها که به طور معمول برای ذخیره کردن تصاویر پلات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، توضیحاتی می‌دهیم. یک دیدگاه را در مورد انتخاب نرم‌افزار تصویرسازی مطرح می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چطور یک تصویر را در شکل‌های مختلف در زمینه‌ی یک سند بزرگ‌تر قرار بدهید.